Από όλους τους ποιητές αυτής της γενιάς, αυτός του παρουσιάζει τη μεγαλύτερη δυσκολία ως προς την ένταξή του σε κάποια κατηγορία ή ομάδα είναι ο Νίκος Καρούζος. Υποστηρικτής της Αριστεράς κατά τη διάρκεια του Εμφύλιου πολέμου και για καιρό αργότερα ο Καρούζος απέφυγε τη φανερή δέσμευση και την ανοικτή, δημόσια έκφραση, που υιοθέτησαν τόσοι σύγχρονοί του σοσιαλιστές. Στην τελευταία δεκαετία της ζωής του αποκήρυξε το Μαρξισμό στο σύνολό του: “ο καπιταλισμός έκανε ζώο τον άνθρωπο, ο μαρξισμός έκανε ζώο την αλήθεια”. Η σχέση του με τον υπερρεαλισμό είναι επίσης θολή και έχει προκαλέσει ζωηρά και διιστάμενα σχόλια. Εξάλλου, ο Καρούζος έχει ποικιλοτρόπως χαρακτηρισθεί: άλλοτε ως θρησκευτικός, και άλλοτε ως φιλοσοφικός ποιητής. Πάντως, αν και συχνά αναφέρεται στην ορθόδοξη παράδοση, αυτό που φαίνεται να γυρεύει ο Καρούζος είναι μάλλον η βουβή κατάδυση στον κόσμο των υπαρκτών αντικειμένων παρά η υπέρβασή του.

Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 ο Καρούζος διέγραφε πορεία όλο και πιο μοναχική. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι στην αρχή της καριέρας του η πίστη του στην προσωπική τέχνη του ποιητή ήταν, αν και ταπεινή, ακλόνητη, πολύ περισσότερο μάλιστα από πολλούς συγχρόνους του. Ο δικός του ορισμός για την ποίηση, που χρονολογείται από το 1955, είναι ασυνήθιστα καταφατικός, ενώ η θρησκευτικής τάξης μεταφορά που χρησιμοποιεί αφήνει να διαφανεί η δυσκολία, που στιγματίζει όλο το έργο του:

“Η ποίηση είναι λόγος εν μέθη, καθώς ο πρωτεύων άνθρωπος είναι χρόνος εν Χριστώ. Γι’ αυτό και οι λέξεις ομοιάζουν με κλυδωνιζόμενα πράγματα και τα νοήματα χάνονται στο βάθος της φωνής ατελείωτα”.

Ακόμα κι αυτή η επίπονη πίστη, όμως, μοιάζει να αμφισβητείται από την κατοπινή ποίηση του Καρούζου. Για παράδειγμα, στη συλλογή του 1979. Πιθανότητες και χρήση της γλώσσας, ακούγονται οι κοινωνικοί ποιητές των μεταπολεμικών δεκαετιών, καθώς η ίδια η τέχνη του περιγράφεται με όρους όπως: ‘ενθύμια φρίκης’ και ‘κάλπικα χαρτονομίσματα’:

 Γιατί η γλώσσα είν’ η αχόρταγη

 μοιχαλίδα του Πραγματικού

 με αρίφνητα ψέματα προσπαθώντας

 να περισώσει το γάμο της.

Η ποίηση του Καρούζου, με διάφορους τρόπους, αποτίει φόρο τιμής στον Παπαδιαμάντη και τον Καβάφη. Ο ποιητικός λόγος που αναπτύσσεται είναι πυκνός και συχνά καταφεύγει στις παρηχήσεις. Στην πιο πρόσφατη ποίησή του κυρίαρχη φιγούρα είναι η Σελήνη. Ακόμα κι όταν προβάλλει ο ήλιος, το φως του διαθλάται, διαχέεται ή διαλύεται.