Ζάννας Π. Α., «Τα πεζογραφήματα του Μ. Χάκκα», Μάριος Χάκκας. Κριτική θεώρηση του έργου του
 
Αθήνα 1979, Κέδρος, σσ. 106-131
 
 
 

«Το ψαράκι της γυάλας» είναι ένα άλλο πεζογράφημα που φανερώνει, νομίζω, τη συνειδητή αλλαγή και εξέλιξη στην αφηγηματική τεχνική του Χάκκα.

...Η αφήγηση γίνεται στο τρίτο πρόσωπο. Τον ήρωα παρακολουθεί από κοντά ο απρόσωπος αφηγητής. Και ο ανώνυμος «ήρωας» (ένας απλός «άνθρωπος») αποκτά ένα κτητικό προσδιορισμό: γίνεται «ο δικός μας», «ο άνθρωπός μας». Κι αυτό το «μας» λειτουργεί τώρα εντελώς διαφορετικά απ' ό,τι στο κείμενο που σχολιάσαμε πιο πάνω («Καταπληκτικό!»). Ο Χάκκας πετυχαίνει το στόχο του. Η προσπάθεια ταύτισης του αναγνώστη με τον «άνθρωπό μας» (ταύτιση κριτική, όχι παθητική) εξασφαλίζεται με δύο φαινομενικά αντιφατικούς τρόπους: από τη μια γιατί ο «άνθρωπός μας» είναι ένας κοινός άνθρωπος, με απλές τώρα αντιδράσεις: «μια χαρά βολεμένος», βλέπει στα περασμένα «δύσκολα χρόνια»... «μια ομορφιά». «Ήταν καλά μέσα στο σπίτι τον με τις αναμνήσεις και το πικάπ...». Μια οικειότητα περνά στον αναγνώστη. Όμως ο ίδιος αυτός άνθρωπος είναι πιο προσωποποιημένος. Ο αφηγητής δεν ξεγελά τον αναγνώστη, δεν του κλείνει το μάτι αλλά κρατά τα μάτια του καρφωμένα πάνω στον «άνθρωπο», φέρνει τον αναγνώστη δίπλα του, τον κάνει να βλέπει με τα μάτια της αφήγησης - το «μας» λειτουργεί. Και η αποτελεσματικότητα επιτείνεται με την ανάλυση της σκέψης του «ανθρώπου με τη φραντζόλα υπομάλης» που διατυπώνεται στο τρίτο πρόσωπο - απρόσωπα. «Βέβαια η χρήση πρώτου προσώπου και μάλιστα ενικού αριθμού στη συγκεκριμένη περίπτωση θέλει καρδιά...» σχολιάζει ο αφηγητής. Ο «άνθρωπος» καλύπτεται πίσω από το τρίτο πρόσωπο (που του επιτρέπει την ταύτιση και με το «λαό» που «θα τους ρίξει»). Ο αναγνώστης πίσω από το εξίσου απαλλακτικό «μας» κρίνεται κι αυτός, αλλά κι έχει τη δυνατότητα να κρίνει.