Πολίτης Φώτος, «Μία τριακονταετηρίς»
 
 
Επιλογή κριτικών άρθρων, τομ. Α΄, Θεατρικά, Εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1983, Σσ.200-202
 
 
«[...] Ο κ. Ξενόπουλος είναι καλός συγγραφεύς. Έχει εργασίαν ομοειδή. Τα έργα του δεν παρουσιάζονται ανόμοια καλλιτεχνικώς, όπως άλλων συγγραφέων. Και εκείνα που επέτυχαν πολύ, και εκείνα που επέτυχαν ολίγον — διότι κανένα δεν απέτυχεν εντελώς — έχουν κοινά τα προτερήματα και τα ελαττώματα. Τούτο φανερώνει όχι μόνον ταλέντο, αλλά και σύστημα εργασίας ζηλευτόν. Ο κ. Ξενόπουλος είναι εξυπνότατος άνθρωπος, δια τούτο ουδέποτε επίστευσεν εις ουρανοκατέβατες εμπνεύσεις. Ειργάσθη. Και αυτή είναι η μεγαλυτέρα του αξία. Και όταν λέγω "ειργάσθη", εννοώ, ότι εδούλευσε με κρίσιν και με παρατήρησιν. Απέβλεψε κυρίως και πρωτίστως εις την σκηνικότητα των δραμάτων του. Και εμελέτησε την νεοελληνικήν σκηνήν, δηλαδή το νεοελληνικόν ακροατήριον, όσον κανείς άλλος. Έτσι κατόρθωσε να παρουσιάζει έργα, εις τα οποία δεν πλήττει σχεδόν κανείς. [...] Ο κ. Ξενόπουλος έχει προ οφθαλμών πάντοτε ένα μέσον τύπον θεατού. Δεν είναι ποιητής, δια να μορφώσει μόνος του ιδεώδη μορφήν ακροατού, προς την οποίαν να προσπαθεί να προσεγγίσει μόνον εφ' όσον, δι' αμειλίκτου αυτοκριτικής, αισθάνεται ότι ημπορεί με "ουράνιο λάλημα" να διατυπώσει ό,τι σκέψις και πείρα βαθιά του απεκάλυψαν. Όχι. Απευθύνεται προς ένα μέσον τύπον θεατού νεοελληνικής θερινής σκηνής. Και τον τύπον αυτόν τον σέβεται. Έτσι και τα δράματά του έχουν πάντοτε τεχνικήν αρτιότητα.
Αλλά προς τον ακροατήν του αυτόν δεν ηδυνήθη ποτέ ο κ. Ξενόπουλος να ομιλήσει με πειστικότητα περί ζητημάτων σπουδαίων. [...] Ένας μεγάλος συγγραφεύς, ένας συγγραφεύς απλώς, χωρίς επίθετον, περνά ανάμεσόν μας. Και το πέρασμά του δεν μεταβάλλει τίποτε; Αλλά πώς; Τότε ποια είναι η αξία της λογοτεχνίας; [...]
Αλλ' όταν η λογοτεχνία μένει χωρίς επίδρασιν οιανδήποτε επί της ζωής, τότε η λογοτεχνία δεν ευρήκε τον δρόμον προς την ψυχήν των ανθρώπων. Και, συνεπώς, δεν υπάρχει ούτε δια τους συγχρόνους, ούτε δια την ιστορίαν. Προς τι να αυταπατώμεθα; Ο κ. Ξενόπουλος είναι άξιος τιμής δια την εργατικότητά του. Είναι συγγραφεύς καλός. Έδωσεν εργασίαν — ΕΡΓΟΝ όμως όχι! Αυτή είναι η διαφορά. Ας τιμηθεί ο εργάτης, αφού δεν υπάρχει ο δημιουργός. Και ας τιμηθεί περισσότερον ακόμη, αφού ανεγνώρισε και ο ίδιος πόσον μικρά είναι κατ' ουσίαν η προσφορά του.»