Ο Ψευδαττικισμού έλεγχος του Δ. Βερναρδάκη (1884) αποτελεί ανασκευή των Γλωσσικών παρατηρήσεων του Κόντου. Το βιβλίο του Βερναρδάκη μαχητικό, γεμάτο βιαιότητα αλλά και σοφία, προκάλεσε τον ενθουσιασμό των οπαδών της ζωντανής γλώσσας. καθιερώνοντας έτσι τον Κόντο αρχηγό της καθαρεύουσας, ενώ ο Βερναρδάκης παρουσιαζόταν υπέρμαχος του δημοτικισμού. Ανάγκες της πολεμικής: δεν διαλέγει κανείς πάντα τους συνεμπολέμους του. Ο Βερναρδάκης δεν είχε συγκροτημένη γλωσσική θεωρία∙ η εριστική του διάθεση τον φέρνει ν' αφιερώσει θαυμαστές σελίδες για τον δημοτικισμό μέσα στον Ψευδαττικισμού έλεγχο. Άλλα γλωσσική συνέπεια δεν έδειξε ποτέ, όχι πια καν στην πράξη, παρά ούτε και στην θεωρία. Αν καλοπροσέξει κιόλας κάνεις, μέσα στο ίδιο αυτό το βιβλίο του προετοιμάζει τον έλεγχο της δημοτικής: «ποιήματος ακραιφνούς και γνησίως δημοτικού ουδένα ημείς ποιητήν γνωρίζομεν, πλην δύο ή τριών ποιηματίων του μακαρίτου Ζαλοκώστα». Θαυμαστός προσωπικός λίβελλος πρέπει μάλλον να θεωρηθεί ο Έλεγχος, παρά απολογία της δημοτικής.

Τον ίδιο χρόνο οπού εκυκλοφόρησε σε τόμο το έργο του Βερναρδάκη, ο Γ. Χατζιδάκις (1848-1941) εδημοσίευσε απάντηση με τον τίτλο Μελέτη επί της Νέας Ελληνικής ή Βάσανος του Έλεγχου του ψευδαττικισμού. Οι παρατηρήσεις του Χατζιδάκι είναι και αυτές σημαδεμένες από τόνο προσωπικό∙ και αυτές δεν πηγάζουν από μια συγκροτημένη γλωσσική θεωρία: νιώθει κανείς ότι εκείνη την ώρα ο Χατζιδάκις, νέος με γερή γλωσσική κατάρτιση, με σίγουρο γλωσσικό αισθητήριο, μπορούσε λαμπρά ν' αποβεί υπέρμαχος του δημοτικισμού. Ως το τέλος της δράσης του, ακόμη και τις στιγμές όπου έστεκε αρχηγός στο κόμμα της καθαρεύουσας, παρουσιάζει αντιφάσεις, δισταγμούς, αμφιταλαντεύσεις∙ μια θέληση τακτικής καθορίζει κάθε φορά την στάση του, ενώ αντίστοιχα παρακολουθούμε ένα εσωτερικό δράμα: η γνώση του τον φέρνει προς την δημοτική, η τακτική προς την καθαρεύουσα.