Κοραής Αδαμάντιος
«Επιστολή προς Αλέξανδρον Βασιλείου» Αιθιοπικά του Ηλιοδώρου
 
 
Προλεγόμενα στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και η αυτοβιογραφία του (τόμος 1ος), Εκδόσεις Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης 1986, Σσ.1-56, Πρώτη Έκδοση Έργου:1804
 
 
Περί της νέας του Ηλιοδώρου εκδόσεως, περί αυτού του Ηλιοδώρου, και των προ αυτού και μετ' αυτόν Μυθιστοριογράφων? και κατά παρέκβασιν, περί της κατά μικρόν βαρβαρωθείσης Ελληνικής, και της εξ' αυτής γεννηθείσης των Γραικών γλώσσης.

Ταύτην, Αλέξανδρε φίλε, την επιστολήν βλέπε μη την βάλης εις τον αριθμόν των συνειθισμένων προσφωνήσεων, με τας οποίας συχνά στολίζονται τα βιβλία? ούτε συ έχεις ακοήν ούτε κάλαμον εγώ επιτήδειον εις φιλοφρονήσεις τοιαύτας. Υπόθες την ως μίαν από τας φιλολογικάς, όσας εκάμνομεν πολλάκις, περιπατούντες εις τον Κεραμεικόν των Παρισίων, ομιλίας, ή από τας επιστολάς, τας οποίας συνεχώς σε γράφω, αφού εστερήθην της συναναστροφής σου? επεθύμησας νέαν, και αν ήτο δυνατόν, ακριβεστέραν έκδοσιν του χαριεστάτου Ηλιοδώρου? όθεν εσπουδάσα να πληρώσω την επιθυμίαν σου δια να σε πληροφορήσω ότι μόνη η προς σε μου φιλία με παρεκίνησε να επιχειρήσω ό,τι μήδε να συλλογισθώ αι παρούσαι ασχολίαι μου μ' εσυγχώρουν. Επειδή λοιπόν ήλθεν εις τέλος η επιχείρησις, εύλογον είναι να διηγηθώ κατά πλάτος τα μέσα, δια των οποίων έκαμα την έκδοσιν ταύτην, τον τρόπον της διατάξεως του κειμένου και των σημειώσεων, και την ιστορίαν των προ εμού εκδόσεων. Αλλά προ τούτων ίσως δεν είναι περιττόν να είπω ολίγα τινά περί του είδους του συγγράμματος, περί των ασχοληθέντων εις αυτό συγγραφέων, και περί αυτού εξαιρέτως του Ηλιοδώρου.
Υέτιος ο της εν Γαλλία. Αβρίγκης Επίσκοπος, όστις έγραψε περί της αρχής των τοιούτων συγγραμμάτων, τα οποία οι Ευρωπαίοι, ως θέλομεν ιδείν μετ' ολίγον, ονομάζουσι Ρωμανά, ορίζει το είδος τούτο, «Πλαστήν ιστορίαν ερωτικών παθημάτων, γραμμένην εντέχνως εις λόγον πεζόν, προς ωφέλειαν και ηδονήν των αναγιγωσκόντων». Αλλ' ο ορισμός ούτος αποβλέπει μόνας των Ελλήνων τας πλαστάς ιστορίας των ερωτικών παθημάτων, επειδή εις τους ημετέρους καιρούς είδομεν τοιαύτα συγγράμματα, εις τα οποία ο έρως, ή δεν έχει χώραν ουδεμίαν, ή δεν αναφέρεται, πλην επεισοδικώς και εν παρόδω. Δεύτερον ελάττωμα του ορισμού ίσως ειναι και το «Προς ωφέλειαν των αναγινωσκόντων», επειδή αποκλείει πολλά τούτου του είδους συγγράμματα και παλαιά και νέα, των οποίων η ανάγνωσις απώλειαν, και όχι ωφέλειαν, δύναται να προξενήση? άλλ' όμως, καθώς τον ηλίθιον, ή τον μαινόμενον, μ' όλον ότι αφ' όσα συγκροτούν τον άνθρωπον άλλο δεν έμεινεν εις αυτούς παρά την μορφήν, δεν αποκλείομεν δια τούτο από τον ορισμόν του ανθρώπου, εύλογον ωσαύτως φαίνεται ν' αφήσωμεν εις τον ορισμόν του είδους και τα τοιαύτα αχρεία συγγράμματα, αρκούμενοι εις το να μακρύνωμεν από την ανάγνωσιν αυτών τους νέους, καθώς τους παραγγέλλομεν να μη πλησιάζωσι τους μαινόμενους. Τρίτον αντί του «Γραμμένην εις πεζόν λόγον» του ορισμού, ακριβέστερον ίσως ήτο να μη διορίση παντάπασι την ιδέαν του λόγου, εις την οποίαν γράφωνται τα τοιαύτα συγγράμματα, ή καν να είπη, «Γραμμένην ως επί το πλείστον εις πεζόν λόγον»? διότι, αν και σήμερον αυτά δεν γράφωνται πλέον παρά εις πεζόν λόγον, είναι όμως φανερόν ότι κατ'αρχάς οι Ευρωπαίοι, καθώς και αυτός ο Υέτιος το ομολογεί, τα έγραφον πολλάκις και δια στίχων? και ευρίσκονται και εις αυτούς τους Έλληνας, ως θέλομεν το φανερώσειν μετέπειτα, ολίγα τινά στιχουργημένα. Πρόσθες ότι φαίνεται και πράγμα αδιάφορον εις την σύνθεσιν των τοιούτων πλαστών ιστορημάτων το να ήναι εμμέτρως ή αμέτρως γραμμένα.... επειδή και χωρίς μέτρων, πλησιάζει το τοιούτον είδος εις το επικόν ποίημα, δια το δραματικόν της υποθέσεως, και είναι τρόπον τινά μεθόριον της αληθούς ιστορίας και της επικής ποιήσεως.
Αρμοδιώτερον κρίνω, αφίνοντες την γενικήν θεωρίαν των τοιούτων συγγραμμάτων (επειδή μάλιστα σκοπόν έχω να λαλήσω δι' εκείνα μόνα, όσα συνεγράφησαν εις την Ελληνικήν γλώσσαν) να ορίσωμεν το πράγμα ειδικώς κατά την έννοιαν, την οποίαν είχον οι Ελληνικοί συγγραφείς περί αυτού, «Πλαστήν, αλλά πιθανήν ιστορίαν ερωτικών παθημάτων, γραμμένην εντέχνως και δραματικώς, ως επί το πλείστον εις πεζόν λόγον». Ολίγον ησχολήθησαν κατ' αρχάς οι παλαιοί εις το είδος τούτο? όθεν ουδέ κύριον εξαίρετον όνομα έδωκαν εις αυτό, αλλά ποτέ μεν τ' ωνόμαζον από το έθνος, ή την πόλιν, όπου υπόθετεν ο συγγραφεύς ότι συνέβησαν τα ιστορούμενα, οίον Βαβυλωνιακά, Εφεσιακά, Κυπριακά, κ.τ.λ. ποτέ δε, Ερωτικά τα κατά τον δείνα και την δείνα, διότι ο έρως ήτο το κεφαλαιώδες μέρος του ιστορήματος. Οι νεώτεροι, ήγουν οι Ευρωπαίοι, ήρχισαν εις την δεκάτην εκατονταετηρίδα από Χριστού, και δεν έπαυσαν να το μεταχειρίζωνται κατακόρως μέχρι της σήμερον, ονομάσαντες όλοι κοινώς αυτό Ρωμανόν εξ αιτίας, καθώς λέγει ο Υέτιος, τοιαύτης.



Εκτενέστερο απόσπασμα του παραπάνω έργου θα είναι διαθέσιμο στις ιστοσελίδες του ΠΟΘΕΓ αμέσως μετά την ολοκλήρωση της νομικής διαδικασίας εκχώρησης στο ΙΕΛ των σχετικών δικαιωμάτων χρήσης από τους κατόχους των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί του συγκεκριμένου έργου.