Αναγνωστάκη Νόρα, Διαδρομή. Δοκίμια κριτικής (1960-1995)
 
Αθήνα 1995, Νεφέλη. «Οι «Δύσκολοι καιροί» μέσα από την ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη», σσ. 30-31
 
 
 

Αν, όπως λένε, η φαντασία σφραγίζει το έργο και τη ζωή των ποιητών, στο Μίλτο Σαχτούρη συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο: η ζωή έχει διαβρώσει σε βάθος μεγάλων πληγών τον φανταστικό κόσμο μέσα στον οποίο κινείται η ποίησή του. Υπάρχει παντού στο έργο του η επώδυνη αίσθηση της ζωής, μιας ζωής που αφήνει πίσω της τα ματωμένα αχνάρια μιας πληγωμένης ευαισθησίας που πορεύεται με φοβισμένα ή παράφορα βήματα, ανασαίνοντας από τις πληγές της. Υπάρχουν στο έργο του ρίζες, που φτάνουν ως τον πόνο των  πραγμάτων κι από τη δύναμή του εκτινάσσονται αυτά τα  «νοσηρά» εξωτικά άνθη των στίχων του, θρεμμένα με αίμα, με δυστυχία, με μοναξιά, με πανικό.

Η φαντασία χωρίς ζωικές ρίζες - χωρίς πόνο - δεν είναι καν ανθός θερμοκηπίου. Είναι μια θλιβερή απομίμηση μιας δήθεν πιο πλούσιας ζωής, κάτι σαν τα ψεύτικα λουλούδια από χαρτί ή από πλαστική ύλη. Η ασυδοσία της φαντασίας (σαν μια μορφή σύγχρονης τραγωδίας) καθαίρεται από ένα γνήσιο πάθος διαστολής της ζωής, ώσπου να φτάσει στην εκρηκτική εκτίναξη του απίθανου και του παραλόγου, στις εκβλαστήσεις του φανταστικού και του απροσδόκητου. Η φαντασία τι άλλο είναι πάρα ένα αίτημα απεριόριστης ελευθερίας και αποδέσμευσης από τις χειροπέδες του πραγματικού; Ένα πέταγμα της καρδιάς, πολύ ψηλά, για να ξεπεταχτεί πάνω απ' όλα, για να μπορέσει να αναπνεύσει ελεύθερα όπως το λαχταράει; Ίσως η καλλιτεχνική τρέλα να μην είναι τίποτ' άλλο απ' αυτή την παράφορη επιθυμία να ξεφύγουμε απ' αυτό που μας επιβάλλεται ως πραγματική ζωή. Κι ίσως μέσα στο παράλογο να βρίσκεται το ακριβές μέτρο του λογικού· μέσα στην υπερβολή το μέγεθος του μέτρου· μέσα στο απίθανο όλο το δυναμικό του πιθανού. Κι ίσως εξορμώντας προς όλες αυτές  τις ακρότητες να μην επιτυγχάνουμε τίποτε άλλο παρά να επιστρέφουμε σ' αυτά που όλοι ξέρουμε, διαγράφοντας μόνο έναν ωραίο φωτεινό κύκλο επιστροφής στο σημείο απ' το οποίο ξεκινήσαμε κι ίσως στο τέλος να μη μένει παρά αυτή η φωτεινή παράτολμη τροχιά σαν μια ακριβή μνήμη διαδρομής που ευλόγησε την ύπαρξή μας με την ομορφιά της: η πορεία της τέχνης.

Ο Σαχτούρης χρησιμοποιεί τη φαντασία του όχι με το σχήμα του υπερβολικού που φτάνει στην απιθανότητα, άλλα με το σχήμα του παραλόγου. Το παράλογο μπορεί να είναι μια ωραιοπαθής παραδοξολογία, μια απλή ανοησία ή μια έκφραση του αληθινού σ' ένα ασυνήθιστο σχήμα. Αν υποθέσουμε πως η αλήθεια πλάθεται από μια σταθερή σε ποιότητα αλλά εξαιρετικά εύπλαστη ύλη, κι ότι μόνο 81 φόρμες που παίρνει παραλλάσσουν, τότε το παράλογο μπορεί να είναι κι αυτό μια έκφραση του αληθινού σ' ένα παράδοξο σχήμα. Να μας δίνεται με μιαν αφύσικη εικόνα ή ένα ιδιόρρυθμο σύμβολο, στο βάθος όμως να μας μιλάει για κάτι που ξέρουμε και ζούμε. Όλο το παράλογο στην ποίηση του Σαχτούρη στηρίζεται στο υλικό της αλήθειας. Σπάνια χρησιμοποιείται με τους αχαλίνωτους τρόπους ενός ανερμάτιστου υποσυνείδητου.