Πετρόπουλος Γιώργος, «Για την ποίηση του Μιχάλη Κατσαρού»
 
Οδός Πανός, Μάιος – Αύγουστος 1999, έτος 19ο, τεύχ. 103-104, σσ. 67-69
 
 
 
Ο Μιχάλης Κατσαρός αποτελεί ένα παράξενο μετέωρο στον ποιητικό ουρανό της χώρας μας, που ο αναγνώστης αισθάνεται ότι αδυνατεί να το συλλαβή καθώς, κάθε φορά απεκδύεται τον εαυτό του, μεταβάλλοντας το modus scribendi του. Ο λόγος του άλλοτε αφαιρετικός και άλλοτε υπερρεαλιστικός έχει σαν κύριο γνώρισμα τους εντυπωσιακούς συνδυασμούς λέξεων που συνθέτουν εναργέστατες εικόνες. Όμως, όλη του η στιχουργική είναι ένα διαρκές παιγνίδι με τις λέξεις, καθώς έχουμε μια παράξενη βίωση του ποιητικού φαινομένου όπου οι λέξεις ενυπάρχουν μόνον για τις λέξεις και οι όποιες, σε γενικές γραμμές δεν άγουν -παρά σε εξαιρετικές περιπτώσεις- σε νοήματα αλλά μόνον σε αισθητικά αποτελέσματα. Γι' αυτό και τα λογοπαίγνια είναι συχνά. Η διαρκής κίνηση και ροή είναι condition sine qua non της ποίησης του Κατσαρού. Τα πάντα τρέχουν και χάνονται σε μια ακαθόριστη αιωνιότητα χωρίς αρχή και τέλος. Αυτή δε η διαρκής κίνηση είναι ιδιαίτερα αισθητή με μια σειρά από ασύνδετα σχήματα, που ορισμένως μέσα στην αντιθετικότητά τους δημιουργούν ζωηρές εντυπώσεις. Ακόμη αρέσκεται στις επαναλήψεις και στις αντιθέσεις που δίνουν έμφαση αλλά και στις παρηχήσεις. Ένω μεταφορές και προσωποποιήσεις με χάρη και πρωτοτυπία διανθίζουν τον ποιητικό του λόγο, στον όποιον κάποια στοιχεία της καθαρεύουσας προσθέτουν την δική τους αρμονία.
Ωστόσο τα προσωπεία του ποιητή είναι πολλά! Άλλοτε λυρικός και άλλοτε υπαινικτικός εκφράζει ίσως καλλίτερα από κάθε άλλον την εποχή μας και την ιδεολογική της σύγχυση. Στο "Μεσολόγγι" γίνεται επικός, ενώ ενίοτε αγνωστικιστής και ενίοτε σαρκαστής μας μεταφέρει την αγωνία του ασφυκτιούντος κόσμου με μια υποδώρια ποιοτικότητα που κυκλοφορεί διάσπαρτη μέσα από τον συχνά κατακερματισμένο του λόγο στον όποιον κατορθώνει να συνθέτη και τις πιο ακραίες θέσεις η τα πιο αλληλοσυγκρουόμενα διανοήματα σε ένα ενιαίο ρυθμικό σύνολο. Συχνά μεγαλόστομος και με ονειρικές διαθέσεις και όχι σπάνια πεζολόγος και πεζογραφικός αποτελεί μια εξέχουσα ποιητική ιδιαιτερότητα, πέρα κι έξω από τα καθιερωμένα. Κινείται σχεδόν στο κενό μη υπακούοντας ούτε στους νόμους της τυπικής λογικής ούτε σε κάποια πειθαρχία σκέψεως, αλλά μόνον από την παρόρμηση και την ποιητική ενόραση. Ίσως γι' αυτό κάποτε γίνεται ερμητικός και απόμακρος, κλεισμένος στις εμπειρίες και στα βιώματα του, που ο αναγνώστης προσπαθεί, όχι πάντως χωρίς κόπο, να παρακολούθηση άλλοτε με επιτυχία και άλλοτε χωρίς. Μερικές φορές νομίζεις ότι απλά γράφει για να γράφη, θύοντας στις θεότητες του εντυπωσιασμού και της πρόκλησης της αντιληπτικής ικανότητος του κοινού, που λίγες φορές θα πάρη το μήνυμα και ελάχιστες θα το κατανόηση. Έτσι, λοιπόν, βλέπουμε ότι δεν λείπουν οι ποιητικές εκζητήσεις που οδηγούν σε ορισμένες λογικές ακροβασίες η παραδοξολογίες, οι όποιες όμως είναι ως ένα σημείο συγγνωστές λόγω του υπερρεαλισμού. Μοιραία, λοιπόν, συγκεφαλαιώνοντας μπορούμε να γράψουμε ότι στα απλά η συνθετικά του ποιήματα διακρίνουμε μια ευχέρεια γραφής, μια στιχουργική ικανότητα που άλλες φορές εκτείνεται ως την αισθαντικότητα και άλλες φορές περιέρχεται σε απορία. Αφού το ποίημα δεν βγάζει πουθενά εκτός ίσως σ' αυτό που μόνον ο ποιητής υπονοεί, αλλά το κρατά ζηλότυπα φυλαγμένο για τον εαυτό του, κλεισμένος αυτάρεσκα μέσα στην ιδιαιτερότητα της κοσμαντίληψής του και στην κραυγαλέα σιωπή του. Πάντως είναι αρκετά φανερή μια επιρροή από τον Κ. Καβάφη ή την Παλατινή Ανθολογία στα μικρά, επιγραμματικά του ποιήματα.
Η ποίηση του είναι απόλυτα προσωπική, με την έννοια ότι άξονας αναφοράς της είναι η έκφραση ιδίων στοχασμών και αισθημάτων. Συχνά η λεπτή ειρωνία, μια τάση μηδενισμού και ο αυτοσαρκασμός διατρέχουν την ποίηση του σαν προσπάθεια αποστασιοποίησης του όχι μόνον από τον εαυτό του αλλά και από ολόκληρο το σύστημα. Το σύστημα που σατιρίζει με αντιστασιακή διάθεση, πολεμώντας την ευτέλεια και την συναλλαγή. Διακατέχεται από επαναστατική διάθεση και χρησιμοποιεί τα σύμβολα του διεθνιστικού κινήματος για να μας γνωστοποίηση την ιδεολογική του ταυτότητα, η οποία αντιτίθεται στα όποια καταπιεστικά καθεστώτα του κόσμου μας, δημιουργώντας έτσι μιαν έντονα αντιρρητική θέση για όσα απαράδεκτα ζητούν να περιορίσουν την ανθρώπινη ελευθερία, η οποία στον τόπο μας δοκιμάστηκε άγρια με διχασμούς και αιματοχυσία. Πνεύμα φιλελεύθερο, αντεμάχετο τόσο το στρατιωτικό κατεστημένο και το όποιο status δημιούργησε ο αστισμός με τα σύμβολα του που ζητά να αφομοίωση επαναστάτες και καινοτόμες ιδέες όσο και την Σοβιετική αποτελμάτωση του καιρού εκείνου. Έτσι χάνεται μέσα στις ιστορικές μνήμες απολεσθέντων ευκαιριών και προδομένων επαναστάσεων για να γίνη αυτός ο οραματιστής και ο ιδεολόγος της αέναης πάλης των τάξεων και ο αισημνίτης των πρώτων εξαγγελιών της επανάστασης, πριν όλα ξεθωριάσουν σε συμβατικότητες. Γι' αυτό έχει και κριτική στάση απέναντι τόσο στον Τάσο Λειβαδίτη όσο και στην ίδια την Ε.Σ.Σ.Δ. Η αντίληψη του περί Χριστού είναι εικονοκλαστική, αν και διακρίνουμε στο έργο του ένα πανθεϊσμό και μια περίσκεψη αναφορικά με το θείον. Μια ιδιαίτερη μεταφυσική και μια ακαθόριστη διάσταση του χρόνου, όπου το είναι και το γίγνεσθαι είναι ρευστά αλλά και συνυπάρχουν απόλυτα αρμονικά με τα αντίθετα τους, δημιουργούν την παράξενη διαχρονικότητα στο έργο του Μιχάλη Κατσαρού, αρκετά θέματα του όποιου είναι ειλημμένα από την ιστορία και την Μυθολογία μας. Ενώ συχνά είναι εμφανής η τραγική ειρωνία του φαύλου κύκλου των επιθυμιών που κονταροχτυπιούνται με την σκληρή πραγματικότητα και την Ειμαρμένη.