Καραντώνης Ανδρέας
«Δύο πλευρές του γλωσσικού μας ζητήματος», Κριτικά Μελετήματα
 
 
Κριτικά μελετήματα.(Απόψεις για πρόσωπα και θέματα της λογοτεχνίας μας), Εκδόσεις Γιοβάνης, Σσ.119-141,71-95, Πρώτη Έκδοση Έργου:1964
 
 
ΔΥΟ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΟΥ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΜΑΣ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ

Κωστής Παλαμάς, απόστολος του δημοτικισμού και της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης

Τρία σημαντικά περιστατικά συγκλίνουν με τρόπο ευτυχισμένο στο να πάρει μια απόλυτη επικαιρότητα τούτο το μελέτημα που αναφέρεται στον ποιητή Κωστή Παλαμά σαν απόστολο της ιδέας του Δημοτικισμού και σαν ενθουσιώδη κήρυκα των συνθημάτων και των προγραμμάτων που αποτελούν σήμερα τη γλωσσική βάση για την εκπαιδευτική μας μεταρρύθμιση, απαραίτητη προϋπόθεση για μια καινούργια, καθολική και συγχρονισμένη πνευματική αναγέννηση της Χώρας. Το ένα περιστατικό, είναι η εισαγωγή στα Σχολεία αρχαίων ελληνικών κλασσικών έργων, όπως η «Οδύσσεια» του Ομήρου και οι «Περσικοί Πόλεμοι» του Ηροδότου, σε λογοτεχνικά δουλεμένες μεταφράσεις από σμιλευτές του Λόγου, που δόξασαν τα νεοελληνικά γράμματα και που λέγονται Γιάννης Βλαχογιάννης, Αργύρης Εφταλιώτης, Ζήσιμος Σιδέρης. Στα θαυμάσια αυτά τυπωμένα βιβλία, για πρώτη φορά, δεκάδες χιλιάδες ελληνόπουλα μα και πολλές άλλες δεκάδες χιλιάδες ώριμοι Έλληνες που έχουν βγει από τα Γυμνάσια χωρίς να έχουν μήτε γευτεί τον Αρχαίο Λόγο σε ολόκληρα έργα, μήτε καν σχηματίσει μια αμυδρή εικόνα της αρχαίας Γραμματείας, θα δοκιμάσουν τη μοναδική χαρά να ζήσουν με τον Όμηρο και τον Ηρόδοτο, σα να είναι σημερινοί συγγραφείς - κι’ ίσως αυτή η χαρά να τους παρακινήσει προς μια κάποια γνωριμία με την αρχαία γλώσσα, όχι πια κάτω από το φόβο της βέργας του δασκάλου, μα φτερωμένοι από κείνον τον έρωτα, από κείνη την ωραία και δημιουργική περιέργεια, που πάντα σπρώχνει τον άνθρωπο, προς γνώση των Πηγών και των αρχετύπων. Το άλλο περιστατικό, είναι η μνημειώδης έκδοση του έκτου τόμου των «Απάντων του Κωστή Παλαμά», ενός τόμου εξακοσίων σελίδων, που περιέχει όλα τα δοκίμια, τα κείμενα και τα άρθρα που έγραψε ο Παλαμάς από τα 1900 ως τα 1911, δηλαδή στην πιο δυναμική, την πιο επική περίοδο του γλωσσικού μας αγώνα, για να τονώσει τον αγώνα αυτόν, για να τον φωτίσει πνευματικά, λογοτεχνικά και επιστημονικά, για να τον υπερασπίσει από τις λυσσαλέες και κακόπιστες επιθέσεις του τότε αντιδραστικού λογιωτατισμού και της καλογερίστικης δασκαλοκρατείας για να τον επιβάλει στη συνείδηση των νέων για να κηρύξει τη θρησκευτική του πίστη στην απόλυτη επιτυχία του και για να συνταυτίσει τη γλωσσική νίκη με την τόσο ποθούμενη, σαν είδος δευτέρας παρουσίας, πνευματική αναγέννηση της Ελλάδας. Τα φωτεινά και ορμητικά αυτά κείμενα, γραμμένα μ' έναν παλμό σαν κι’ εκείνον που φτέρωνε τον ποιητή όταν έγραψε τα υψιπετέστερα εθνικά του ποιήματα, τον «Δωδεκάλογο του Γύφτου», τη «Φλογέρα του Βασιλιά», υποδείγματα σφυρήλατου δημοτικού λόγου προορισμένου να εκφράσει όχι μόνο αίσθημα μα και στοχασμό, διανόηση, αληθινά υποδείγματα για τη λεγόμενη «δημοτική των διανοουμένων», που είναι μια δημοτική απαραίτητη όσο κι εκείνη του ποιητικού λόγου, τα κείμενα αυτά, ξαναλέμε, είναι σα να γράφτηκαν για να βοηθήσουν όσους σήμερα κάνουν τον ίδιον αγώνα, για να τους προσφέρουν νέα επιχειρήματα, για να πείσουν τους δισταχτικούς, για να σπείρουν έναν νέον ενθουσιασμό στις ψυχές των μαθητών, των φοιτητών, των δασκάλων, των εκπαιδευτικών και κάθε καλόπιστου και προοδευτικού πνευματικού μας ανθρώπου που δεν θέλει να ζήσει με τους βρυκόλακες των προλήψεων αλλά με τη ζωή και την αλήθεια που σήμερα αποτελούν την αναγκαιότητα μας.



Εκτενέστερο απόσπασμα του παραπάνω έργου θα είναι διαθέσιμο στις ιστοσελίδες του ΠΟΘΕΓ αμέσως μετά την ολοκλήρωση της νομικής διαδικασίας εκχώρησης στο ΙΕΛ των σχετικών δικαιωμάτων χρήσης από τους κατόχους των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επί του συγκεκριμένου έργου.