Ο Ρήγας Βελεστινλής γεννήθηκε το 1757 από εύπορη οικογένεια σ’ ένα θεσσαλικό κεφαλοχώρι, το Βελεστίνο, από το οποίο πήρε στη συνέχεια και την επωνυμία του «Βελεστινλής». Η ονομασία «Φεραίος» οφείλεται σε εξαρχαϊσμό των μεταγενέστερων από την αρχαία πόλη Φερραί, η οποία βρισκόταν δίπλα στο Βελεστίνο. Αν και δεν υπάρχουν πολλές μαρτυρίες για τις σπουδές του Ρήγα, είναι βέβαιο ότι πήρε καλή μόρφωση στα σχολεία των Αμπελακίων και της Ζαγοράς του Πηλίου, ενώ για ένα διάστημα διετέλεσε δάσκαλος στο χωριό Κισσός του Πηλίου.
Τα γεγονότα που έζησε ο Ρήγας κατά τη διάρκεια της εφηβείας του στη Θεσσαλία ήταν από τα σημαντικότερα της ελληνικής ιστορίας των προεπαναστατικών χρόνων. Ήταν μόλις δώδεκα χρονών, όταν ξέσπασε η μεγάλη αναστάτωση στις ελληνικές χώρες, τα Ορλωφικά. Στα είκοσί του χρόνια περίπου μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη και γίνεται γραμματικός του πρώην ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρου Υψηλάντη. Εκεί βρίσκει την ευκαιρία να μορφωθεί ακόμη περισσότερο, να μάθει ξένες γλώσσες, να γνωρίσει πρόσωπα και πράγματα της εποχής και του τόπου του και να χαράξει την πορεία της ζωής του. Αργότερα, εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι ως έμπιστος γραμματικός του ηγεμόνα Νικόλαου Μαυρογένη, ο οποίος για ένα διάστημα του εμπιστεύτηκε τη θέση του «καϊμακάμη», δηλαδή επάρχου, διοικητή της Κραϊόβας. Η θητεία του στη θέση αυτή συμπίπτει με την έναρξη το 1787 του δεύτερου ρωσοτουρκικού πολέμου που έλαβε χώρα στην περιοχή της Μολδοβλαχίας. Μετά την ήττα των Οθωμανών από τους Αυστρορώσους και την κατάληψη του Βουκουρεστίου, εγκαταλείπει την υπηρεσία του Μαυρογένη και περνά στο στρατόπεδο των Αυστριακών. Το 1790 πηγαίνει στη Βιέννη, όπου παραμένει για μισό περίπου χρόνο, εργαζόμενος ως γραμματικός.
Στο σύντομο αυτό χρονικό διάστημα κατορθώνει να τυπώσει τα δύο του πρώτα βιβλία: ΤοΣχολείον των Ντελικάτων Εραστών, μια συλλογή ερωτικών διηγημάτων που είναι ουσιαστικά μεταφράσεις διηγημάτων του Γάλλου συγγραφέα Restif de la Bretonne και και το Φυσικής Απάνθισμα, συνερανισμένο από γαλλικά και γερμανικά βιβλία.
Στις αρχές του 1791 ο Ρήγας επιστρέφει στην Βλαχία και παραμένει εκεί μέχρι και το 1796. Η ανακωχή μεταξύ Αυστριακών και Τούρκων το 1790 και το τέλος του ρωσοτουρκικού πολέμου με την υπογραφή της Συνθήκης του Ιασίου το 1792 κάνουν φανερό στους υπόδουλους χριστιανικούς λαούς πως δεν πρέπει να στηρίζουν τις ελπίδες τους στην Αυστρία και τη Ρωσία. Η Γαλλική Επανάσταση του 1789 με τα κηρύγματά της βρίσκουν μεγαλύτερο έδαφος ανταπόκρισης στον Θεσσαλό πατριώτη, ο οποίος την εποχή αυτή μελετάει το γαλλικό επαναστατικό σύνταγμα, μεταφράζει Γάλλους διαφωτιστές, αρχίζει να συνθέτει το Θούριό του και άλλα επαναστατικά τραγούδια και σχεδιάζει τη Μεγάλη Χάρτα της Ελλάδος.
Από το 1796 και μετά εκδίδει στη Βιέννη τους χάρτες της Κωνσταντινούπολης, της Βλαχίας, της Μολδαβίας, μέρους της Τρανσυλβανίας και της Ελλάδας και τα πατριωτικά του τραγούδια Θούριος και Πατριωτικός Ύμνος. «Ο Θούριος είναι μια επαναστατική φωνή», όπως σημειώνει ο Λίνος Πολίτης, «βαλμένη σε μέτρα ποιητικά, φωνή όμως που προδίδει έναν πύρινο ενθουσιασμό και μια ψυχή που πραγματικά φλέγεται». Δεν είναι τυχαίο που ο Θούριος αποτέλεσε το τραγούδι των επαναστατημένων Ελλήνων αργότερα.
Παράλληλα με τις εκδοτικές του δραστηριότητες ο Ρήγας ετοιμάζει την οριστική του αποχώρηση από τη Βιέννη. Η προσωπικότητα του Ναπολέοντα και ο άνεμος αλλαγής που φέρνει στη μοναρχική Ευρώπη είχε διαμορφώσει ένα κλίμα επαναστατικής διέγερσης σ’ όλους τους υπόδουλους λαούς της Ευρώπης. Ο Ρήγας προσπαθεί να εξασφαλίσει την αρωγή του Ναπολέοντα στα επαναστατικά του σχέδια. Του απευθύνει επιστολή, θέλοντας να ζητήσει τη συνδρομή του για την απελευθέρωση της πατρίδας του.
Η τελευταία φάση προετοιμασίας του Ρήγα συνδέεται με τα δύο επαναστατικά κείμενα, τα οποία τύπωσε το 1797 σε μεγάλο αριθμό αντιτύπων:
1) Το Επαναστατικό Μανιφέστο, ένα τετρασέλιδο που τυπώθηκε σε 3.000 αντίτυπα και εκκινεί με το σύνθημα «Ελευθερία – Ισοτιμία - Αδελφότης» και περιλαμβάνει την Προκήρυξη, ένα ένθερμο πατριωτικό κείμενο, τη Νέα πολιτική Διοίκηση των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας, το οποίο απαρτίζεται από τα «Δίκαια του Ανθρώπου και του πολίτου», το κυρίως «Σύνταγμα» και το «Παράρτημα».
2) Το Στρατιωτικόν Εγκόλπιον, μια συναγωγή στρατιωτικών κανονισμών που προέρχονται από γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου και συνοδεύεται από ένα επαναστατικό προοίμιο δημοκρατικής κατήχησης.
Τα δύο αυτά επαναστατικά έντυπα εστάλησαν στην Τεργέστη στο φίλο του Ρήγα Αντώνη Κορωνιό, με σκοπό να τα παραλάβει ο ίδιος για να τα διοχετεύσει στην πατρίδα. Ο ίδιος ο Ρήγας έστειλε επιστολή στο φίλο του για να τον ενημερώσει για την αποστολή των εντύπων, αλλά για κακή του τύχη η επιστολή του, λόγω απουσίας του φίλου του, έπεσε στα χέρια του συνεταίρου του Κορωνιού, Δημητρίου Οικονόμου, ο οποίος και τους κατέδωσε στην αυστριακή αστυνομία.
Ο Ρήγας συνελήφθη μόλις έφθασε στην Τεργέστη την 1η Δεκεμβρίου 1797. Το βράδυ της 30ής Δεκεμβρίου, όταν επρόκειτο να μεταφερθεί στη Βιέννη αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει αυτοτραυματιζόμενος. Κατόρθωσε να αναβάλει για λίγο τη μεταγωγή του στη Βιέννη και παρά τις προσπάθειές του να απελευθερωθεί μέσω του Γάλλου προξένου στην Τεργέστη, οδηγήθηκε τελικά στη Βιέννη και παραδόθηκε στους Τούρκους στις 10 Μαΐου 1798 μαζί με τους συντρόφους του. Μετά από ολιγοήμερη φυλάκιση και φρικτά βασανιστήρια στις 24 Ιουνίου 1798 θανατώθηκε με τους συντρόφους του και τα σώματά τους ρίχτηκαν στο Δούναβη. Οι τουρκικές αρχές διέδωσαν ότι οι οκτώ δεσμώτες απέδρασαν. |