Γεννήθηκε στο Συρράκο της Ηπείρου το 1805, όταν ακόμη κυριαρχούσε στην περιοχή ο  Αλή-Πασάς. Λόγω της άρνησης του πατέρα του να καταβάλει φόρους στον τύραννο, αναγκάστηκε να ξενιτευτεί νωρίς με την οικογένειά του και να μεταβεί στο Λιβόρνο της Ιταλίας. Εκεί σπούδασε ελληνική και ιταλική φιλολογία. Με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης η οικογένεια του ποιητή και ο ίδιος επανήλθαν στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στον Πύργο της Ηλείας, συμμετέχοντας ενεργά στον αγώνα. Μετά το τέλος της Επανάστασης ο Ζαλοκώστας εργάστηκε στη Γενική Επιθεώρηση του Στρατού και όταν ιδρύθηκε το ελληνικό βασίλειο διορίστηκε οικονομικός υπάλληλος στο Ναυτικό Διευθυντήριο στον Πόρο. Πέθανε στην Αθήνα το 1858.

Το λογοτεχνικό του έργο είναι μόνο ποιητικό. Από μορφολογικής απόψεως φέρει την σφραγίδα του ιταλικούΝεοκλασικισμού (Μόντι, Αλφιέρι, Λεοπάρντι), της δημοτικής ποίησης και του Ρομαντισμού. Από τους Ιταλούς ποιητές παρέλαβε τον ρυθμό, την πλοκή του στίχου, την αρμονικότητα και την ομοιοκαταληξία, ενώ από τα δημοτικά τραγούδια κυρίως τη ζωντανή γλώσσα και την τεχνοτροπία. Από την Ρομαντική Σχολή των Αθηνών επηρεάστηκε από την καθαρεύουσα και κάποια στοιχεία ύφους, τα οποία χρησιμοποίησε κυρίως στα πατριωτικά του ποιήματα. Έτσι μοιράζει την ποιητική του παραγωγή ανάμεσα στην δημοτική και την καθαρεύουσα. Από απόψεως περιεχομένου, βασικά στοιχεία της ποίησης του Ζαλοκώστα είναι η αγάπη προς την πατρίδα, κυρίως με την περιγραφή επεισοδίων από τον αγώνα. Έγραψε όμως και λυρικά ποιήματα, τα περισσότερα των οποίων οφείλουν τη δημιουργία τους στις προσωπικές δυστυχίες που αντιμετώπισε ο ποιητής (θάνατος επτά παιδιών του).

Τα πρώτα πατριωτικά ποιήματά του, γραμμένα σε καθαρεύουσα, είναι Αι σκιαί του Φαλήρου (1844), όπου καταδικάζει την αντιπατριωτική ενέργεια των Βαυαρών να χωρίσουν του Έλληνες σε αυτόχθονες και ετερόχθονες. Το 1847 γράφει Το Χάνι της Γραβιάς, ποίημα το οποίο αναφέρεται στην γνωστή μάχη. Ακολουθούν Ο Βότσαρης (1850), Το Μεσολόγγιον (1851) και το Αρματωλοί και Κλέπται (1853), μάλιστα δε τα δύο τελευταία βραβεύτηκαν. Αξιοσημείωτα είναι και τα Ο Φώτος και η Φρόσω και Σπαθί και Κορώνα, γραμμένα στη δημοτική. Από τα λυρικά του έργα τα σημαντικότερα και γνωστότερα είναι Ο Βοριάς που τ'  αρνάκια παγώνει, Το συναπάντημα,  Η χαροκαμένη, Η μητρική στοργή κ. ά.

Ο Ζαλοκώστας έγραψε και κριτικάσημειώματα και μετέφρασε ξένους, ιδιαίτερα Ιταλούς: Ούγο Φώσκολο, Μάρκο Κανίνι, Ιωσήφ Ρεγκάλντι.

Στο λογοτεχνικό έργο του Ζαλοκώστα συναντώνται δύο σχολές: η Αθηναϊκή και η Επτανησιακή. Τα δύο αυτά ρεύματα διχάζουν την ποίησή του τόσο γλωσσικά όσο και αισθητικά. Το πατριωτικό του έργο είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα και επηρεασμένο από την Ρομαντική Σχολή, ενώ τα λυρικά του ποιήματα, στη δημοτική φέρουν τη σφραγίδα της Επτανησιακής Σχολής. Το έργο του ποιητή εκδόθηκε μετά το θάνατό του, το 1859, σ’ ένα τόμο με επιμέλεια του ποιητή Γεωργίου Παράσχου.