Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1895. Ο πατέρας του, Κωνσταντίνος Παπατσώνης, προερχόταν από γενιά αγωνιστών του ’21 και η μητέρα του Αικατερίνη Πρασσά καταγόταν από παλιά αρχοντική οικογένεια. Σπούδασε νομικά και πολιτικές επιστήμες στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και δημόσια οικονομία στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Υπηρέτησε ως υπάλληλος στο Υπουργείο Οικονομικών από το 1918 έως το 1955, εξαντλώντας όλες της βαθμίδες της ιεραρχίας. Ως ανώτερος υπάλληλος του Υπουργείου Οικονομικών εκπροσώπησε την Ελλάδα σε πολλά διεθνή οικονομολογικά συνέδρια και υπήρξε σύμβουλος σε διάφορους οικονομικούς οργανισμούς. Λόγω του επαγγέλματός του, επισκέφθηκε πολλές χώρες της Ευρώπης.
Το 1913 έκανε την πρώτη του εμφάνιση στα Γράμματα με ποιήματα που δημοσιεύτηκαν στην Ακρόπολη του Γαβριηλίδη, υπογράφοντας με το όνομα Παπατσώνης - Nobilissimus. Συνεργάστηκε με διάφορα περιοδικά της εποχής, όπως Λόγος, Λύρα, Νέοι, Πρωτοπορία, Αλεξανδρινή Τέχνη και Φραγγέλιο και εφημερίδες, όπως Ελεύθερος Λόγος, Ημερήσιος Τηλέγραφος, όπου δημοσιεύτηκε και η μετάφραση του από τα ισπανικά του μυθιστορήματος Φλόγες αγάπης του Don Ramon dell Valle Inclan και με την εφημερίδα Δημοκρατία, όπου δημοσιεύτηκαν μεταφράσεις του από ποιήματα του Edgar Allan Poe. Από το 1935 έως το 1940 αρθρογραφούσε στην εφημερίδα Καθημερινή, ενώ στην Εστία δημοσίευε ποιήματά του.
Το 1916 ασπάστηκε τον καθολικισμό, γεγονός που επηρέασε βαθιά την ποίησή του. Έκτοτε, η ποίησή του είναι διαποτισμένη με την χριστιανική πίστη, το θρησκευτικό μυστικισμό, τη μεταφυσική σκέψη και ένα έντονο συναίσθημα ενοχής απέναντι στο θείο. Έτσι, σε αντίθεση με το κλίμα του νεορομαντισμού και νεοσυμβολισμού, όπως διαμορφώθηκε από τους ποιητές της γενιάς του, ο Παπατσώνης στρέφεται προς άλλου είδους αναζητήσεις. Προσπαθεί να αντιμετωπίσει την κακοδαιμονία της γενιάς του και με οδηγό την χριστιανική πίστη ξεφεύγει από την υποτονικότητα και την απελπισία της ποίησης των συγχρόνων του.
Ο Παπατσώνης επηρεάστηκε βαθιά από τον Άγγλο ποιητή T. S. Elliot, του οποίου μετέφρασε και ποιήματα (Ερημότοπος, Γερόντιο). Το 1934 τύπωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τον τίτλο Εκλογή Α΄. Το έργο έχει πέντε ενότητες και κυριαρχούν τα θρησκευτικά ποιήματα. Η βαθιά θρησκευτικότητα του Παπατσώνη, που είναι διάχυτη σ’ όλο του το έργο, πατά σταθερά στη γη. Δεν απομακρύνεται από τα εγκόσμια, δεν αρνείται τη ζωή και δεν περιφρονεί τις απλές καθημερινές χαρές, αλλά προσπαθεί να τα ερμηνεύσει μέσα από το θείο. Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης αναφέρει σχετικά: «Το ασκητικό πνεύμα, ωστόσο, μ’ ό,τι και αν λέει δεν απαρνιέται τα γήινα. Το χριστιανικό του πνεύμα είναι μαζί και ελληνικό, που σέβεται τη μορφή και τον βοηθεί να κρατεί το σώμα και την ψυχή σε ιδεώδη αρμονία. Ο Θεός του, λοιπόν, όσο κι αν είναι Σκοτεινός και Ασύλληπτος είναι πάντοτε στο μέτρο του ανθρώπου. Του μιλά μ’ έναν τρόπο οικείο […]».
Ως προς τη γλώσσα που χρησιμοποιεί στα ποιήματά του, τρεις είναι οι παράγοντες που την διαμόρφωσαν: η δημοτική παράδοση, η γλώσσα των ψαλμών και του Ευαγγελίου και η επιβεβλημένη καθαρεύουσα που χρησιμοποιούσε ως υπηρεσιακή γλώσσα στο επάγγελμά του. Έτσι, η γλώσσα των ποιημάτων του είναι μια μεικτή γλώσσα, που κινείται ανάμεσα στην καθαρή δημοτική και την καθαρεύουσα και την κατανυκτική γλώσσα των εκκλησιαστικών ύμνων.
Μετά την κατοχή, το 1957 δημοσίευσε άλλες δύο αξιόλογες μεταφράσεις, την Ανάβαση του Saint – John Perse και τον Ταμερλάνο του Edgar Allan Poe. Το 1962 επανέκδωσε την Εκλογή Α΄ και μια καινούρια συλλογή με τον τίτλο Εκλογή Β΄, χωρισμένη και αυτή σε πέντε ενότητες, που κινείται στο ίδιο κλίμα με την πρώτη συλλογή. Την επόμενη χρονιά κυκλοφόρησε το οδοιπορικό Άσκηση στον Άθω, ήτοι πηδάλιον νηπτικόν για περιδιάβαση του Όρους, το οποίο περιλαμβάνει αναμνήσεις από την πεντάμηνη παραμονή του ποιητή στο Άγιον Όρος το 1928. Το 1965 τύπωσε το βιβλίο του Τα Μολδοβλαχικά του Μύθου, ένα ταξιδιωτικό χρονικό στο οποίο ο ποιητής προσπαθεί να περιγράψει τη Ρουμανία στις παραμονές του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Την επόμενη χρονιά εξέδωσε τον πρώτο τόμο των δοκιμίων του με τον τίτλο Ο Τετραπέρατος Κόσμος Α΄. Τέσσερα χρόνια αργότερα τύπωσε ακόμη δύο βιβλία με τίτλους: Friedrich Hölderlin και Εθνεγερσία: Σολωμός, Κάλβος και το 1972 κυκλοφόρησε ακόμη ένα τόμο με δοκίμια με τίτλο Όπου ην κήπος, όπου συμπεριέλαβε μεταξύ των άλλων και δυο ενδιαφέροντα δοκίμια, ένα για το θέατρο του Κλωντέλ και ένα για τον Πωλ Βαλερύ. Ο Παπατσώνης θεωρεί τον Κλωντέλ ορόσημο για την ποιητική σταδιοδρομία του, αφού επηρεάστηκε βαθιά από το έργο του. Τον επόμενο χρόνο μάλιστα μετέφρασε και δημοσίευσε το έργο του, Ο κλήρος του μεσημεριού. Το έργο του Παπατσώνη ολοκληρώθηκε το 1976, χρονιά του θανάτου του, με τη δημοσίευση του 2ου τόμου δοκιμίων, Ο Τετραπέρατος Κόσμος Β΄. |