Κιτρομηλίδης Πασχάλης, Ρήγας Βελεστινλής. Θεωρία και πράξη.
 
Αθήνα 1998, Βουλή των Ελλήνων
 
 
 

    «Η εκδοτική δραστηριότητα του Ρήγα είχε προφανείς πολιτικές επιδιώξεις. Αποσκοπούσε να σπείρει τον σπόρο μιας επαναστατικής προσπάθειας που θα ανέτρεπε τον οθωμανικό δεσποτισμό και θα επιτύγχανε την απελευθέρωση των Ελλήνων και των άλλων βαλκανικών λαών. Τα εκδοτικά του σχέδια των χρόνων 1796 – 1797 συνιστούσαν το τελικό στάδιο ενός προγράμματος διαφωτισμού, που είχε ως στόχο την ηθική και ψυχολογική προετοιμασία αυτής της υπέρτατης προσπάθειας. Ο Ρήγας δεν απέβλεπε μόνο να καλλιεργήσει την ηθική του ελληνικού πατριωτισμού μέσω του πολιτικού κλασικισμού, που έβρισκε απήχηση στα εκσυχρονισμένα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, και ιδιαίτερα στους κύκλους της φωτισμένης διανόησης, στους μορφωμένους νέους και στα ενεργά πολιτικά στοιχεία τη διασποράς· αποπειράθηκε να φτάσει και πέρα από αυτές τις κοινωνικές ομάδες, που ήταν οι φυσικοί σύμμαχοι της προσπάθειας του, μεταφέροντας το μήνυμα της εθνικής απολύτρωση στις ευρύτερες μάζες της ελληνικής κοινωνίας, με μια γλώσσα οικεία σ’ αυτές και με σύμβολα που μπορούσαν να κατανοήσουν. Η προσωπογραφία του Αλέξανδρου αποτελούσε το πρόσφορο μέσο για να προσεγγιστεί η κοινωνική ψυχολογία ενός μαζικότερου ακροατηρίου». (σσ. 54-55)

    «Τα σχέδια και τα οράματα του Ρήγα αποτελούν την πιο εύγλωττη έκφραση των ζυμώσεων που η Γαλλική Επανάσταση προκάλεσε στην ελληνική πολιτική σκέψη και γενικότερα στην βαλκανική κοινωνία. Το μεγάλο επίτευγμα συνίσταται στο ότι κατόρθωσε να συλλάβει ένα γενικό κοινωνικό αίσθημα ανάτασης και προσδοκίας και το εξέφρασε με τους συγκεκριμένους διανοητικούς και πολιτικούς όρους που μπορούσαν καλύτερα να το διατυπώσουν: αυτή ήταν η γλώσσα του ελληνικού δημοκρατικού πατριωτισμού. Θεωρητικά το επίτευγμα του ήταν σημαντικό, γιατί συνδύασε τον πόθο για ριζικό κοινωνικό μετασχηματισμό, καθώς και για βαθιά ηθική αναμόρφωση της προσωπικότητας». (σελ. 97)

    «Ο Θούριος μετέφρασε τις αρχές και τις επιδιώξεις της πολιτικής θεωρίας του Ρήγα σε μια γλώσσα που μπορούσε να αγγίξει την ευαισθησία των λαϊκών μαζών. Και στο σημείο αυτό ο Ρήγας ακολούθησε την πρακτικά προσανατολισμένη πολιτική σκέψη που είχε καθοδηγήσει τα σχέδια του ήδη από την εποχή της πρώτης σύλληψης». (σελ. 99)