Συνοψίζοντας δραστικά τα παραπάνω πρέπει να πούμε πως το έργο κινείται αντιστικτικά σε τρία επίπεδα· υπονοώ το βυζαντινό μύθο, το επικαιρικό στοιχείο και στο βάθος ως συνεχές βάσιμο την ιδέα της ελληνικής διάρκειας και συνέχειας που χρωματίζει το σύνολο. Η σύλληψη του έργου είναι μεγαλοφάνταστη, η αρχιτεκτονική στερεά, η γλώσσα πλούσια, το ήθος αδρό.
Η ιδέα του έργου που βρίσκεται συμπυκνωμένη στους στίχους:
Κοπρίσματα, ανεμορριπές, κλαδέματα, πλημμύρες
σταλώσανε ή λυγίσανε το δέντρο· δεν τ’ αλλάξαν.
(ΦΒ, Δ 61)
φέρνει στο νου την πεποίθηση του Μακρυγιάννη:
Ότι αρχή και τέλος, παλαιόθεν και ως τώρα, όλα τα θερία
πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε· τρώνε από
μας και μένει και μαγιά.
(Στρατηγός Μακρυγιάννης, Απομημνονεύματα, κείμενον, εισαγωγή, σημειώσεις Γ. Βλαχογιάννη, τόμ. Β, Άθήναι 21947, σ. 256) και το μετωπικό παράθεμα του Άξιον Εστί του Ελύτη:
Πλεονάκις επολέμησάν με εκ νεότητός μου,
και γαρ ουκ ηδυνήθησάν μοι.
(Οδ. Ελύτης, Το Άξιον Εστί, Αθήνα, Ίκαρος, 1968, σ. 9)
Η πίστη στην αντοχή και διάρκεια του Ελληνισμού δεν έχει καμιά σχέση με κανενός είδους σωβινισμό, ιδεολογία άλλωστε που απέρριπτε με αποτροπιασμό ο Παλαμάς1.
Το έργο είναι βαθιά ρωμαντικό –όχι με την τρέχουσα σημασία του όρου– αλλά γιατί ενσαρκώνει τη χαρακτηριστικότερη ιδέα του ρωμαντικού ιστορισμού, που είναι η ενότητα και η διάρκεια του Ελληνισμού. Παρ’ όλ’ αυτά η ΦΒ δεν είναι ιστορικό ποίημα, υποβαστάζεται όμως από την ελληνική ιστορία τεσσάρων χιλιάδων χρόνων. Πραγματικά, πρόκειται για μιαν από τις σπουδαιότερες προσπάθειες ποιητικής σύνθεσης όλων των στοιχείων του Ελληνισμού.



??

??

??

??