Αράγης Γιώργος, «Η στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι»
 
 
Η παλαιότερη πεζογραφία μας. Από τις αρχές της ως προς τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Τομ. Ε΄ (1830-1880), Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 1996, Σσ.139-140
 
 
Για τον τελευταίο, τον «νοητό» ή υποκείμενο συγγραφέα, θα ήθελα να παρατηρήσω ότι, όπως συνάγεται από αρκετές μαρτυρίες, ήταν μια ισχυρή προσωπικότητα με εξαιρετικές πνευματικές κατακτήσεις. Κατακτήσεις που αντανακλούν θετικά στην ποιότητα του κειμένου. Τα δεδομένα που στοιχειοθετούν τις κυριότερες από αυτές είναι τα ακόλουθα.

α) Όπως προκύπτει από πολλά σημεία ο συγγραφέας του βιβλίου, ο οποίος βρίσκεται πίσω από τον αφηγητή, είχε ασυνήθιστη παιδεία. Είχε σημαντικές γνώσεις από την Αρχαία Ελληνική και Εβραϊκή Γραμματεία (σελ. 42, 94, 121, 128, 149, 159. — Οι παραπομπές τώρα και εφεξής στην έκδοση του «Ερμή»). Γνώριζε ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης (σελ. .145, 163). Ήταν ακόμα σε θέση να κάνει λεπτές γραμματικές παρατηρήσεις (σελ. 191). Ήταν ακόμα σε θέση να διακρίνει και να σταθμίζει την καλλιέργεια άλλων ατόμων (σελ. 51,177, 199), κ.λπ. Το να έχει βέβαια κανείς παιδεία δε θα πει ταυτόχρονα πως έχει και αναπτυγμένη προσωπικότητα. Το σημαντικό με τον συγγραφέα τού Η στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι, είναι ότι δεν έχει απλώς γνώσεις, αλλά ότι είναι άτομο χειραφετημένο από την παιδεία του. Δεν είναι δέσμιος της παιδείας του, ή, αλλιώς, η παιδεία του δεν αποτελεί υπερεγώ που τον κατευθύνει έτσι ώστε να βλέπει τον κόσμο με βάση τις γνώσεις του. Αντίθετα είναι άνθρωπος που οι γνώσεις του δεν προβάλλουν στη θέση της ευαισθησίας του, ούτε την αμβλύνουν, αλλά μάλλον την οξύνουν. Η παιδεία του δηλαδή μπαίνει στην υπηρεσία της ευαισθησίας του, η οποία έχει πάντα τον πρώτο λόγο σ’ όλο το κείμενο. Πράγμα που δείχνει πόσο ο συγγραφέας αυτός είχε αφομοιώσει την παιδεία του και την είχε κάνει οργανικό συστατικό της ιδιοσυγκρασίας του.

β) Είναι φανερό, από τον τρόπο που ο Ανώνυμος συγγραφέας περιγράφει την παιδική ηλικία του ομογενούς νέου και από το «με» που χρησιμοποιεί στη θέση του «μου», ότι ο τόπος της καταγωγής του βρισκόταν έξω από τα τότε ελληνικά σύνορα. Και μάλλον προερχόταν από εύπορη οικογένεια και είχε ανατραφεί σε πολιτισμένο περιβάλλον. Μολαταύτα δεν βλέπει και δεν κρίνει την ελλαδική πραγματικότητα από τη μεριά της καταγωγής του. Η όρασή του είναι προσγειωμένη στα ελλαδικά δεδομένα που καθεαυτό αποτελούν το μέτρο του καλού και του κακού. Μ’ άλλα λόγια ο Ανώνυμος συγγραφέας, ανάλογα προς την παιδεία του, ήταν άτομο χειραφετημένο και από τα δεδομένα της καταγωγής του.