«Ο Θεοτόκης είδε κι ανέταμε ψυχολογικά στα πρώτα του διηγήματα τον χωριάτη όταν έρχεται σ' επαφή με γεγονότα της καθημερινής του ζωής - της αισθηματικής του ζωής περισσότερο, όπου τα φυσικά ερωτικά ένστιχτα βρίσκουνται σ' αδιάλειπτη σύγκρουση με τις κυρίαρχες προλήψεις, — με τα μικροσυμφέροντα, τη μοιρολατρεία και τις μικρές ή μεγάλες κακίες του. Έδειξε στον αναγνώστη τον κόσμο του χωριού όπως τον είδε, όπως είναι. Ύστερα θέλησε να δείξη την επιρροή του κοινωνικού συστήματος, που δεσπόζεται από το χρήμα, επάνω σε μια κοινωνία που έρχεται σ' αμεσώτερη επικοινωνία με τη ζωή του αστικού κέντρου — και διάλεξε για τούτο το σκοπό την παρασιτική κοινωνία ενός παραθαλάσσιου προαστίου της Κέρκυρας, (Η Τιμή και το Χρήμα). Κατόπιν προχώρησε σ' ευρύτερη περιοχή κ' έδωσε τα ίδια μικροσυμφέροντα, σε μεγαλύτερες όμως διαστάσεις, τις ίδιες προλήψεις με το βάρος μιας παράδοσης που γίνεται το κυριώτερο στήριγμα του καθεστώτος της εποχής του σε μια πλατειά κοινωνική σύλληψη, που στην επιφάνειά της θ' άφιναν την έντονη αποτύπωσή τους τα ίδια γεγονότα, καταμεριζόμενα στις διάφορες κατηγορίες ατόμων με τ' αντιμαχόμενα συμφέροντά τους, (Σκλάβοι στα δεσμά τους). Αφού ολοκλήρωσε με τον τρόπο τούτο την κατοπτική του μελέτη επάνω στον κοινωνικό οργανισμό, αφού κατέληξε σ' ωρισμένα συμπεράσματα για την επιρροή των κοινωνικών όρων επάνω στα άτομα που ανήκουν στις διάφορες κατηγορίες της σύγχρονης κοινωνίας, θέλησε να φτάση σ' ένα σκαλοπάτι ανώτερο — στο σκαλοπάτι εκείνο απ' όπου θα μπορούσε να ιδή τους ανθρώπους στον αγώνα τους για τη λύτρωση των ίδιων των εαυτών τους με τη δημιουργία ιδανικών προτύπων. Η προσαρμογή στις συνθήκες της ζωής με τις μοιραίες ανταρσίες, αποτελούσε το πρώτο στάδιο του συγγραφικού του ενδιαφέροντος· τώρα άρχιζε το δεύτερο στάδιο, που ήταν και το σημαντικώτερο: η ατομική αντίδραση στο περιβάλλον με την ιδεολογική επέκταση σε μια φιλοσοφία της ύπαρξης. Αυτό το σημαντικό στάδιο στη συνθετική δημιουργία του Θεοτόκη, παρ' ότι ηθολογικά περιωρισμένο, αντιπροσωπεύει ο Κατάδικος. Χρειαζόταν όμως μια έντονη υπόμνηση, μια εισαγωγή. Και την εισαγωγή τούτη - μ' όλο που ήρθε πρωθύστερη - αντιπροσωπεύει ο Καραβέλας.»