Τα θριαμβευτικά αποκαλυπτήρια της νέας τεχνικής, με το πυκνό ρεαλιστικό ύφος και μια καλά κρυμμένη συγκίνηση που δεν χρειάζεται την ωραιολογία για να εκφραστεί, θα γίνουν σαφέστερα την επόμενη χρονιά με την πρώτη έκδοση (από τον Ταχυδρόμο) του βιβλίου που ταυτίστηκε όσο κανένα άλλο με τη ζωή και τη μορφή του Βαλτινού. Μιλώ για το Συναξάρι του Αντρέα Κορδοπάτη, από όπου ακούγεται η φωνή της γνήσιας ελληνικής λαϊκής προσωπικότητας, όχι της εξιδανικευμένης από ιδεολογίες που καμώνονται τις λαϊκές (και διακινούνται συνήθως από διανοούμενους που αποστρέφονται την ταπεινή τους καταγωγή) αλλά αυτής που αν και ξέρει πως τυχαία βρέθηκε σε τούτο τον τόπο, γνωρίζει συγχρόνως πως δεν υπάρχει τίποτε πιο βαθύ και ριζωμένο στη γη από το τυχαίο.
Η ανόθευτη ψυχή του τόπου, αυτή δεσπόζει στο έργο του Βαλτινού και από αυτό το ψυχικό μεταλλείο θα παίρνει ο συγγραφέας το υλικό που δεσπόζει από τότε σε κάθε του γραφή. Φυσικά, λέξεις όπως αυτές («ανόθευτη ψυχή») εγείρουν συνήθως την καχυποψία και παραπέμπουν σε ιδεολογικές χρήσεις και ρητορικές κενολογίες. Αλλά η γλώσσα είναι αμείλικτη: ανόθευτος θα πει καθαρός, φυσικός τρόπος να ζει κανείς τη δική του αλήθεια, τα δικά του πάθη και να πορεύεται μονάχος μέσα στην Ιστορία που καθορίζει τη ζωή του και άλλους τους κάνει ήρωες και άλλους, το ίδιο τυχαία, τους κάνει να δοκιμάζουν εκείνο τον περιφρονημένο από τις θεωρίες ηρωισμό, τον ηρωισμό μιας ζωής που κυλά ορίζοντας αυτή το σκοπό στον οποίο αδύναμοι οι άνθρωποι χορεύουν, ζεμένοι σε ριζικό που δεν το θελήσανε και δεν τους θέλησε.
Μίλησα παραπάνω για «καλά κρυμμένη συγκίνηση». Η γλώσσα του Βαλτινού μπορεί να μην περιβάλλεται από το μυστηριώδες φως κάποιας λυρικότητας, αλλά επειδή ορίζεται από ανθρώπους με σάρκα και οστά (τους αντικρίζουμε ακόμη, που και που, στις απάτητες από την πρόοδο κορφές), απολύτως φυσικά προβάλλουν με τη διάλεκτο και τα πάθια τους. Γιατί ο Βαλτινός, τεκμήριο ξεχωριστού τεχνίτη, μπορεί να αποκαλύπτει και αυτό που δεν λένε, ερμηνεύει και φανερώνει αυτό που κουβαλούν. Με τρόπο οικείο και λόγια κοινά, χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις (μόνο μερικές πινελιές αιφνίδιες), αφού η δύναμη της ζωής παρασέρνει τα πάντα. Το επίτευγμα δεν είναι συνηθισμένο. Σπάνια η εκφραστική λιτότητα δεν κρύβει εγκεφαλικό ρεαλισμό αλλά φανερώνει, όπως στην περίπτωση του, ασυγκράτητη ζωική ορμή. Στο έργο του Βαλτινού δεν υπάρχουν μεγάλοι ήρωες, μορφές επιβλητικές που ξεχωρίζουν με τις φλογερές Ιδέες ή την ξεχωριστή ζωή τους. Ό συγγραφέας αισθάνεται, μελετά, φαντάζεται, επεξεργάζεται και αναπλάθει χωρίς ρητορείες τη ζωή, την πράξη. Ενωρίτατα κατάλαβε με οξυδέρκεια τι έχει κατακτηθεί από τους μεγάλους μυθιστοριογράφους και τι έχει ξεπεραστεί οριστικά ώστε να μην επιμένει σε επαναλήψεις ύφους και τεχνικής που δεν θα εμπνεύσουν. Κατάλαβε καταρχήν πως για να σημειωθεί διακεκριμένα η σύγχρονη λογοτεχνία σε ένα οικοδόμημα τελειωμένο (ή διαρκής αίσθηση κάθε σοβαρού δημιουργού: ήρθαμε αργά) πρέπει να ματώσεις για να βρεις ένα χρώμα που θα διακρίνεται σε αυτό το οικοδόμημα, θέλει τόλμη. Και ο Βαλτινός είχε τη δύναμη να τολμά. Και γι' αυτό, συνιστά μοναδικό γεγονός για την πεζογραφία μας.