«Ενσαρκωτής της μεταβολής των συνειδήσεων σε ατομικό επίπεδο, της αφύπνισης και της δράσης για να φωτιστεί και να ενεργοποιηθεί το κοινωνικό σύνολο, θα αναδειχθεί στα Προλεγόμενα των τεσσάρων πρώτων ραψωδιών της Ιλιάδας ένας ιερωμένος, ο «Παπατρέχας», εφημέριος στη Βολισσό της Χίου. Η παρουσία του φανταστικού αυτού ήρωα θα καθορίσει και τον τύπο των Προλεγομένων. Έχουμε να κάνουμε με ένα αφηγηματικό κείμενο που ταλαντεύεται ανάμεσα στα όρια του πεζογραφήματος, στις συμβάσεις του επιστολιμαίου φιλολογικού προλόγου και στην τεχνική του διαλόγου –εκφραστικές μορφές οικείες τόσο στον Κοραή όσο και στην εποχή του– και όπου τα τρία πρόσωπα –άξονες της αφήγησης (ο εκδότης της Ιλιάδας, ο Παπατρέχας και ο Ζ. Λ., ο πρώτος παρεπίδημος στη Βολισσό, ο τρίτος στο Παρίσι, ανταποκριτής του βολισσινού εκδότη και επιμελητής γενικότερα της έκδοσης)– διαπλέκονται σε τέτοιο βαθμό ώστε κάποτε να μη γίνονται αναγνωρίσιμα και να αίρεται έτσι η διάκριση δημιουργού και πλάσματος, συγγραφέα και φορέα της αφήγησης. Ο Παπατρέχας π.χ. αναδεικνύεται τελικά σε πιστό φερέφωνο και τέλειο υποκατάστατο του συγγραφέα Κοραή· […] το γεγονός ότι ο Κοραής πρότεινε το παράδειγμα ενός μεσόκοπου εκπροσώπου του κλήρου, και μάλιστα του κατώτερου, για να φανερώσει τη μεταμορφωτική επενέργεια της παιδείας και να περάσει μέσα από αυτό μηνύματα του διαφωτισμού, δεν αποτελούσε παρά συνειδητή επιλογή στρατηγικής σημασίας. Ο αγώνας για την αποδοχή της αναγκαιότητας και, παραπέρα, για τη διάδοση ενός εκσυγχρονισμένου παιδευτικού ιδανικού, που θα συγκέραζε τις προγονικές αξίες και τα αιτήματα των νέων καιρών, έπρεπε πριν απ’ όλα να κάμψει τις αντιστάσεις των δυνάμεων εκείνων της παράδοσης που μονοπωλούσαν την πνευματική χειραγώγηση των Ελλήνων και ήταν συνήθως φιλύποπτες, αν όχι εχθρικές, απέναντι σε κάθε νεωτερισμό. Στην περίπτωση του Παπατρέχα τους επιθυμητούς στόχους ο Κοραής τους προώθησε ως τα άκρα: αν και εκπρόσωπος μιας αμετακίνητης και από αιώνες κυρίαρχης τάξης πραγμάτων και θεσμών, της εκκλησίας, ο ήρωας, κάνοντας την προσωπική του διαδρομή προς την αυτογνωσία και επαναπροσδιορίζοντας το ρόλο του λειτουργήματός του, θα πρωταγωνιστήσει τελικά στο κίνημα του φωτισμού στο μικρό χώρο της πνευματικής του εξουσίας. (σσ. xvi – xvii)